Tito i Đilas stvorili crnogorsku naciju 1946. godine!

Podstaknuti ideologijom i uputstvima Kominterne, Tito i Đilas stvaraju crnogorsku naciju neposredno posle Drugog svetskog rata. Još na kongresu Drezdenu, 1928. godine, komunisti govore o pravu Crnogoraca i Makedonaca na samopredeljenje i otcjepljenje, te o „velikosrpskom hegemonizmu“.

Nesporno važan događaj u obnovi crnogorske državnosti predstavlja održavanje Crnogorske antifašističke skupštine narodnog oslobođenja (CASNO) jula 1944. godine u Kolašinu, ali tada još uvek nema odricanja od srpstva. Dr Obren Blagojević je podnio referat o radu i organizaciji narodne vlasti u Crnoj Gori u kojem ističe da „Crna Gora mora vezati svoju budućnost sa budućnošću vaskolikog srpstva i ostalih jugoslovenskih naroda“. Nigdje se ne tretira crnogorsko nacionalno pitanje.

Ivan Milutinović podvlači značaj odluke o obnovi crnogorske državnosti, ali naglašava da „stvaranjem federalne Crne Gore se ne umanjuje jedinstvo i ljubav Crnogoraca prema srpskom narodu“. Potom je izrekao čuvenu rečenicu: „Drugovi, ko nije dobar Crnogorac, taj nije ni dobar Srbin!“

O postepenim i prelaznim promjenama u Crnoj Gori 1945-47. godine pruža izvore crnogorski list „Pobjeda“, osnovan 20. oktobra 1944. godine u Nikšiću.

U „Pobjedi“ od 6. januara 1945. godine, pažnju privlači tekst „Božić u slobodi“ u kome se citira Njegoša i ističe značaj ovog praznika: „Naš Božić, taj veliki hrišćanski praznik, tri puta se okupao u krvi. Borba je donijela plodove, za našu slobodu, za našu pobjedu, za ovaj Božić i za mnoge buduće Božiće u slobodi.“

U broju od 14. jaunara 1945. godine, nezobilazan je članak „Badnjak u slobodnom Cetinju“ u kome je prikazana praznična atmosfera. Opisuje se put do Bajca, sviranje vojne muzike, doček naroda poslije povratka iz Bajca sa badnjacima, nalaganje badnjaka ispred Predsedništva CASNO i Cetinjskog manastira.

U „Pobjedi“ od 28. januara 1945. godine, zanimljiv je članak „Svetosavska proslava na Cetinju“. Izveštač opisuje bogosluženje u Cetinjskom manastiru, čitanje referata o Svetom Savi, horsku himnu i sl.

U broju od 6. januara 1946. godine, „Pobjeda“ donosi prilog pod naslovom „Budova brigada čestita nam Božić“ u kome se naglašava da je čestitka upućena „čitavom crnogorskom narodu“.

Uzaludna su istraživanja i prelistavanja godišta ovog lista posle toga, za 1947. i 1948. godinu, jer nema nigdje ni slova o Božiću i Svetom Savi. Naglo se kida istorijska tradicija. Iako su „za našu slobodu, za našu pobjedu, za ovaj Božić i buduće Božiće u slobodi, dali svoje živote hiljade znanin i neznanih narodnih heroja“, ta se budućnost odmah po direktivi preselila u prošlost.

Najavljen istorijski diskonitinuitet u partijskim dokumentima iz 1924. i i 1928. godine, ostvaruje se posle 1945. godine.

Prelomni trenutak je svakako tekst Milovana Đilasa u Borbi, 1. maja 1945, pod naslovom „O crnogorskom nacionalnom pitanju“, kojim je definisao komunističko shvatanje crnogorske samobitnosti. U članku Đilas zaključuje da su „Crnogorci porijeklom Srbi“, ali da su vremenom izrasli u posebnu naciju, odnosno da su postali „posebni, drukčiji Srbi od svih Srba – Crnogorci“.

„Proces formiranja crnogorske nacije i dan-danji traje, a u ovome ratu posebna crnogorska individualnost, ispoljavanje nacionalne svijesti i nacionalne osobitosti, najoštrije su došli do izraza. Ovaj rat, u izvjesnom smislu, označava kulminacionu tačku procesa formiranja Crnogoraca u posebnu naciju, posebnu nacionalnu individualnost“, zaključuje Đilas.

(U vrijeme svog disidenstva i boravka u inostranstvu, Đilas je svoje stavove znatno revidirao. On je u intervjuu pariskom „Le Monde” 30. decembra 1971 godine, u kojem govori o nacionalnom pitanju u Jugoslaviji, pored ostalog, rekao: „Crnogorci čine sastavni deo srpske nacije“. Dalje Đilas kaže da je Crna Gora, u toku drugog svjetskog rata i po njegovom završetku, „kažnjena statusom posebne republike i izmišljanjem posebne crnogorske nacije“)

Na šestoj sjednici Narodne skupštine Crne Gore, 29. decembra 1946. godine, usvojen je Ustav. U raspravi koja je prethodila usvajanju Ustava, ističe se negativan rad crnogorske buržoaske inteligencije na negiranju crnogorske nacije. „Crnogorska nacija treba da bude temelj oslobođenja od srpske buržoazije“, zaključeno je na Skupštini, čime je definitivno potvrđena Staljinova teorija o nacionalnom pitanju. Riješeno je, barem prema diskusijama delegata, crnogorsko pitanje na najdemokratskjii način, bez premca u svijetu, jednom za svagda.

Nasuprot ome, jedna besjeda sa ovog zasijedanja potvrđuje istorijski kontinuitet crnogorske države kao srpske zemlje, srpske misli i svijesti. Paradoksalno je da je njen autor katolički sveštenik i intelektualac don Niko Luković. On ističe da su Crnogorci najčistija etnička grupa među Srbima, da su sa Kosova donijeli ne samo barjak slobode, nego su i obnovili srpsku srednjovjekovnu slavu oružja, kroz Kruse, Carve laz, Grahovo, Fundinu, Vučji do i Skadar, osvetili su Kosovo.

Don Niko Luković citira misao engleskog istoričara Milera koje je Crnogorce nazvao „aristokracijom srpske rase“.

„Kao što je u Zeti nastala prva srpska država, tako je u ovoj zemlji udaren temelj novoj Jugoslaviji. Crna Gora nije samo junačko gnijezdo, u njoj se rodila prva državna misao kod Srba u 11. vijeku. Najstariji spis srpske književnosti, ‘Žitije Jovana Vladimira’, napisan je u Crnoj Gori“, istakao je Luković.

Peti kongres KPJ usvojio je u julu 1948. godine odluku o osnivanju Komunističke partije Crne Gore, čiji je kongres održan na Cetinju 4-7. oktobra 1948. godine. Tako je završen proces formiranja nacionalnih partija, započet na Zemljaskoj konferenciji u Ljubljani, decembra 1934. godine, što je nesporno vodilo formiranju nacionalnih individualiteta.

U međuvremenu, na Petoj zemljskoj konferenciji KPJ, održanoj oktobra 1940. godine u Zagrebu, zauzeto je stanovište o postojanju crnogorske nacije, ali tada to nije imalo nekog odjeka u Crnoj Gori. U tom smislu zanimljiv je iskaz jednog starog komuniste, Spasoja Ivanovića, koji je rekao: „Nijesmo imali naciju, pa nijsemo mogli imati ni nacionalnu partiju, jer to bi bilo da je sin stariji od oca.“

Formiranje nacionalne svijesti Crnogoraca posle 1945. godine preuzima Komunistička partija i država. Prvi popis u Jugoslaviji i Crnoj Gori, 1948. godine, bio je dirigovan naročito u pogledu izjašnjavanja po pitanju narodnosti, jer je trebalo potvrditi postojanje crnogorske nacije.

Višestruke metode i sredstva koristi jednopartijski sistem da oblikuje i učvrsti crnogorsku ancionalnu svijest. Na osnovu člana 25. Ustava Crne Gore iz 1946. godine, Crkva je odijeljena od države. U stvarnosti, Crkva je stavljena van zakona, njena je imovina nacionalizovana, kadrovski je prorijeđena, naročito posle likvidiranja 74 sveštenika, od 77 zarobljenih, na Zidanom mostu.

Crkva je kontrolisana strogo odozgo, a iznutra ograničena u svojoj istoirijsko-narodnoj misiji. Brojni sveštenici su zatvarani i osuđivani. Navodno kao narodni neprijatelji. A sve zbog toga što je Crkva bila čuvar starih tradicija i nosilac srpske nacionalne svijesti u Crnoj Gori.

Vođena je velika ideološka i politička propaganda protiv Srpske pravoslavne crve, koja ej proglašena za nazadnu i rekacionarnu. Crkva koje je bila temelj crnogorske države i duša naroda, dočekala je teške dane i žalosnu sudbinu. Nastupila je potpuna atiezacija društva. Na Cetinju je 1946. godine štampan crkveni kalendar sa petokrakom, u kome su na slikama umesto svetaca bili Tito i Staljin.

Dakle, stavljanje Srpske pravoslavne crkve u podređen položaj i dirigovan popis iz 1948. godine, prvi su značajni koraci kao formiranju crnogorske nacije. Dok je na osnivačkom kongresu Komunističke partije za Crnu Goru, 1948. godine, u partijskim dokumentima snažno uetemljeno crnogorsko nacionalno pitanje. Na tom kongresu određuju se metodi i sredstva rada sa masama, naročito u vezi sa nacionalnim pitanjem i prosvećiivanjem. Posebno mjesto ima školstvo koje je ideologizirano u tumačenju svijeta i istorije po marksističko-lenjinističkim teorijama. Otuda je crnogorsko pitanje postepeno ušlo u svijest mladih generacija umjesto srpstva koje je nasilno potisnuto.

Dolazi vrijeme Agitpropa i Milovana Đilasa. Glavni ideplog KPJ poduzeo je da teorijski uobliči crnogorsko nacionalno pitanje sa stanovišta zvanične ideologije. „Ne treba se u našoj politici po nacionalnom pitanju orijentisati po trenutnom raspoloženju masa; treba znati da smo mi komunisti kadri da idemo i protiv struje kad imamo određen cilj pred nama“, bio je samouvjeren Milovan Đilas. I posle njegovog isključenja iz političkog vrha Jugoslavije, njegova brošura o crnogorskom nacionalnom pitanju ostaće i dalje jedna vrsta komunističkog zavjeta.