‘Džejms Bond’ ukrao dijamante namijenjene Draži!

Dvejn Hadson, oficir britanske Tajne obaveštajne službe, poznat kao Bil, tokom Drugog svjetskog rata bio je zadužen za vezu sa četnicima i partizanima u okupiranoj Kraljevini Jugoslaviji. Prema pisanju londonskog „Sandej tajmsa“, njegov avanturama ispunjen život poslužio je Ijanu Flemingu, takođe bivšem agentu tajne službe, za oblikovanje jednog od likova Džejmsa Bonda u popularnoj literarnoj, a potom i filmskoj sagi.

U Jugoslaviju je Hadson stigao tokom 1935. godine iz Južne Afrike, gdje se bavio rudarstvom. Oženio se u Beogradu ruskom balerinom Adom Prokurnikovom, ali je brak sa njom kratko trajao. Bez porodičnih obaveza, Hadson je u Krupnju varošku svakodnevicu razbijao igranjem tenisa – napravio je tenisko igralište, nabavio prave rekete i učio prijatelje da igraju tenis. Njegov reket se i danas čuva u muzeju u Krupnju.

Hadson je iz Jugoslavije izvučen posle aprilskog sloma 1941, ali se već u septembru vratio iz Kaira podmornicom „Trijumf“, i to kao šef prve britansko-jugoslovenske vojne misije, u kojoj su još bili oficira kraljevske vojske Zaharije Ostojić, Mirko Lalatović i Veljko Dragićević. Podmornica ih je iskrcala u Perazića dolu kod Petrovca.

Britanska SOE (Specijal Operatione Executive) je od Hadsona očekivala da istraži i izvještava o svim grupama koje pružaju otpor neprijatelju, bez obzira na nacionalnu pripadnost ili političko ubjeđenje. On se sreo sa crnogorskim komunistima Milovanom Đilasom, Mitrom Bakićem i Arsom Jovanovićem, a tokom oktobra sa Titom u slobođenom Užicu. Nekoliko dana kasnije stigao je u štab Draže Mihailovića na Ravnoj gori.

Pri štabu Jugoslovenske vojske u otadžbini ostao je do kraja zime 1942/43, koristeći ratno ime Marko (inače je besprekorno govorio srpski i još pet jezika). Vratio se potom u štab SOE u Kairu, da bi početkom 1944 godine još jedom bio u Jugoslaviji.

Punih šest decenija po okončanju Drugog svjetskog rata, a deset godina posle njegove smrti, visokotiražni „Sandej tajms“ donio je tekst sa šokantnim naslovom: „Ratni heroj ‘Džejms Bond’ pokrao savezničko blago!“

„Otvaranje dosijea Nacionalne arhive u kvartu Kju, zapadni London, pokazalo je da su poratne vlasti, spremne da izbjegnu skandal, prikrile da je Hadson još 1947. godine priznao da je sakrio na desetine hiljada funti u zlatu i dijamantima, poslatih da se finansiraju ratne aktivnosti protiv Njemaca u Jugoslaviji, a sa ciljem da ih preuzme kada nastupi mir“, naveo je autor članka Piter Dej.

Jedan od Hadsonovih važnih zadataka u ratu bio je i distribucija britanskih zlatnika i dragog kamenja ubačenim padobranima u Jugoslaviju. Poslato je oko 80.000 funti u dukatima suverenima i dragom kamenju, što bi sada vredjelo više od 1,75 miliona funti.

Hadson je blago zakopao ispod seljačkih koliba i samo njemu znanih šumskih skrovišta. Uz pomoć saučesnika, kasnije je pokušao da ga prokrijumičari iz Jugoslavije, koristeći diplomatske kanale.

Dosijei su pokazali da je Hadson, koji je posle rata bio vojni predstavnik Ujedinjenog Kraljevstva u Rumuniji, regrutovao Štefana Colnera, mađarskog Jevreja koji je za britansku vladu kupovao drva po istočnoj Evropi, da uz nadoknadu ode u Jugoslaviju, i da u okolini Čačka pronađe sakrivene zlatnike i dijamante.

Sa detaljnom mapom koju je dobio, Colner je uspio da pronađe jednu torbu sa blagom, ali drugu nije pronašao. Torbu je iznio iz Jugoslavije i preko britanske ambasade u Budimpešti je diplomatskom poštom poslao u Bukurešt.

U potrazi za drugom torbom, Colner je ubrzo ponovo pošao u Jugoslaviju, ali je uhapšen i osuđen.

Zaprepašćenje Ministarstva spoljnih poslova zbog Hadsonovog ponašanja u ratu, zapisao je u dosijeima zvaničnik F. A. Verner, koji navodi da su „novi senzacionalni dokazi, sadržani u izjavi pukovnika Hadsona, dovoljni da proces protiv njega bude pokrenut pred javnim tužilaštvom.“ Verner je dodao da je slučaj predat „prijateljima gospodina Hadsona“, što je bila tadašnja važeća šifra za obaveštajnu službu MI-6.

Balkanski Džejms Bond nikad se nije pojavio pred sudijama, „frendovi“ su mu omogućili novi život u Južnoafričkoj Republici, gdje je 1995 godine preminuo.