Srbija
Bregalnička bitka: Noć kada je počeo Drugi balkanski rat
Iznenadnim noćnim napadom bugarske Četvrte armije na srpske položaje je 30. juna 1913. godine počela Bregalnička bitka. Ovim napadom izazvan je Drugi balkanski rat.
Po završetku Prvog balkanskog rata, diplomate iz Srbije i Bugarske nisu mogle da se dogovore oko podele osvojenih teritorija.
Srbija je, po saveznom ugovoru, smatrala da se rešenje spora preda arbitražnom sudu Rusije, a Bugarska, pod uticajem vojničke partije, a podsticana od strane Austrougarske, nije htela da sačeka rešenje ruskog cara. Ne čekajući odgovor, Bugarska je 30. juna 1913, bez najave, izvršila prepad na srpsku i grčku vojsku i time započela rat, a u isto vreme i bitku na srpskom frontu. Tako je samo mesec dana nakon formalnog završetka Prvog balkanskog rata započeo i Drugi balkanski rat.
Bregalnička bitka se vodila od 30. juna do 9. jula (od 17. do 25. juna po starom kalendaru) 1913. godine. Prostor na kome se odvijala bitka, protezao se od Carevog vrha na Osogovskoj planini, pa niz oba njegova grebena, koji se spuštaju na jug i jugozapad, obema stranama Zletovske reke do njenog ušća u Vardar.
U bici su učestvovale 1. i 3. armija, 7 pešadijskih i 1. konjička divizija (127 bataljona, 253 topa i 33 eskadrona), svega oko 176.000 boraca sa 253 topa sa srpske strane; sa bugarske strane 4 armija, makedonsko-jedrensko opolčenje, 4 divizije i 3 brigade (95 bataljona, 230 topova), oko 130.000 boraca.
Bugarski plan za bitku bio je da koncentrisanim snagama 4. armije izvrše iznenadan prepad na srpsku vojsku, da povedu ofanzivan boj s ograničenim ciljem (zauzimanje spornog teritorija), u kojem da potuku srpsku vojsku na frontu od Vardara duž Bregalnice i Zletovske reke do Carevog vrha, i da zauzmu Ovčje Polje.
Tenzije su kuljale, te je i Srbija je imala plan za bitku koji je predviđao strategijski doček bugarskog napada na bregalničkom frontu i po njegovom odbijanju, prelaz u nastupanje treće srpske armije u vezi sa Grcima. Uprkos tome što je plan predviđao napad Bugara, a srpska vojska je donekle bila na oprezu, nije znalo vreme bugarskog napada, zbog čega je Bregalnička bitka bila iznenadna.
Prednost iznenadnog napada i znatnu brojčanu premoć bugarski generali anuliraju velikom strateškom greškom: u očekivanju brze intervencije zapadnih sila u njihovu korist razvlače trupe da bi zaposeli što veću teritoriju i nakon odlučnog srpskog otpora i protivnapada trpe veliki poraz.
Radi svojih teritorijalnih pretenzija Bugare napadaju Grci, a zatim i Turci, koji u borbi vraćaju deo izgubljenih teritorija, da bi rumunski napad na nezaštićenu bugarsku pozadinu priveo kraju Drugi balkanski rat.